Rehabilitacja
Koncepcja PNF
PNF - Prioproceptive Neuromuscular
Facilitation -
torowanie nerwowo-mięśniowe.
PNF jest koncepcją
posiadającą własną filozofię i zasady pracy z pacjentem.
Koncepcja powstała w 1946 roku w
kalifornijskiej klinice w Valejo. Tam, niemiecki neurofizjolog - dr
Herman Kabat wraz z fizjoterapeutką - Maggie Knott pracowali nad PNF.
W Polsce doskonalenie wiedzy o PNF
możliwe jest od czerwca 1997 roku, kiedy to, dzięki współpracy Polskiego
Towarzystwa Fizjoterapii i niemieckiego Centralnego Związku
Fizjoterapeutów (Zentral Verband Krankengymnasten - ZVK) odbył się w
Warszawie pierwszy kurs podstawowy.
Filozofia PNF
-
pozytywne nastawienie do Pacjenta i jego problemu
-
globalna obserwacja Pacjenta – nie zależnie od
miejsca uszkodzenia
-
intensywny trening (nie pod względnym wydolności)
sumowanie bodźców, irradiacja
(wzmocnienie)
-
mobilizacja rezerw (częsta zmiana pozycji
wyjściowych, zmiana normalnej kolejności ruchu, zadania domowe) –
bez nich nie ma szans na poprawę.
-
Myślenie funkcjonalne (czynności życia codziennego)
-
Uzyskanie odpowiedzi na każdy bodziec
-
Bezbolesna praca z Pacjentem.
Cel ten osiąga się poprzez:
-
zastosowanie tzw. wzorców ruchu;
-
wykonywanie wzorców ruchu zawsze w
płaszczyznach skośnych (diagonalnych);
-
zaakcentowanie w płaszczyźnie
skośnej elementu rotacji.
Celem leczenia jest osiągnięcie
najwyższego, możliwego do uzyskania poziomu funkcjonalnego. Jednak
najpierw należy dokonać pełnej oceny aktualnych możliwości ruchowych.
Wzorce ruchowe:
-
łopatki
-
miednicy
-
kończyny górnej
-
kończyny dolnej
-
tułowia:
lifting - wyprostny i chopping - zgięciowy
-
głowy i szyi
-
torowania
odruchów mimicznych twarzy
-
torowania
funkcji życiowych.
kombinacje wzorców
łopatki i miednicy
Nazwy wzorców dla
kończyny górnej w metodzie PNF
Płaszczyzna |
strzałkowa |
Czołowa |
poprzeczna |
Nazwa wzorca |
|
zgięcie |
przywiedzenie |
rotacja zewnętrzna |
zgięciowo - przywiedzeniowy z rotacją zewnętrzną |
|
wyprost |
odwiedzenie |
rotacja wewnętrzna |
wyprostno - odwiedzeniowy
z rotacją wewnętrzną |
|
zgięcie |
odwiedzenie |
rotacja zewnętrzna |
zgięciowo - przywiedzeniowy z rotacją zewnętrzną |
|
wyprost |
przywiedzenie |
rotacja wewnętrzna |
wyprostno - odwiedzeniowy
z rotacją wewnętrzną |
Nazwy wzorców dla
kończyny dolnej w metodzie PNF
Płaszczyzna |
strzałkowa |
Czołowa |
poprzeczna |
Nazwa wzorca |
|
zgięcie |
przywiedzenie |
rotacja zewnętrzna |
zgięciowo - przywiedzeniowy z rotacją zewnętrzną |
|
wyprost |
odwiedzenie |
rotacja wewnętrzna |
wyprostno - odwiedzeniowy
z rotacją wewnętrzną |
|
zgięcie |
odwiedzenie |
rotacja wewnętrzna |
zgięciowo - przywiedzeniowy z rotacją wewnętrzną |
|
wyprost |
przywiedzenie |
rotacja zewnętrzna |
wyprostno - odwiedzeniowy
z rotacją zewnętrzną |
Założeniem koncepcji PNF jest
maksymalne pobudzenie receptorów układu nerwowego. Spełnienie tego
warunku wymaga następujących rodzajów stymulacji:
-
oporu - nie maksymalny, ale
odpowiedni dla danego pacjenta;
-
promieniowania i wzmacniania -
wykorzystanie synergii mięśniowych i sprawnych obszarów ciała,
-
elongacji - wydłużenie mięśni przez
dobór pozycji wyjściowej;
-
wykorzystania odruchu na
rozciągnięcie - bierne rozciągnięcie mięśnia tuż przed rozpoczęciem
ćwiczenia;
-
właściwej sekwencji ruchu -
najpierw aktywność mięśni obwodowych z zaakcentowaniem w stawie
bliższym w płaszczyźnie poprzecznej;
-
odpowiedniego ustawienia terapeuty
- zawsze w płaszczyźnie ruchu;
-
odpowiedniego kontaktu dotykowego -
chwyt nad pracującymi grupami mięśni;
-
właściwego kontaktu słownego -
krótkie, precyzyjne, zdecydowane komendy;
-
kontrolowanie ruchu wzrokiem przez
pacjenta - wykorzystanie narządu wzroku dla dodatkowej stymulacji;
-
alternatywnego zastosowania
kompresji lub trakcji - kompresja w poprawie stabilizacji, trakcja
dla ułatwienia dynamiki.
Zastosowanie podstawowych wzorców
łączonych z różnorodnymi sposobami stymulacji stanowi poziom pierwszy -
podstawowy dla metody PNF. Kolejnym etapem jest wykorzystanie tzw.
technik specjalnych. Mogą one być wkomponowane w poszczególne wzorce,
nierzadko też w konkretnych problemach terapii czynnościowej
wykorzystuje się je oddzielnie. Celem tych procedur jest promowanie
ruchów funkcjonalnych przez ułatwianie, hamowanie, wzmacnianie bądź
rozluźnianie poszczególnych grup mięśniowych.
Podział technik stosowanych w koncepcji
PNF
Techniki agonistyczne - praca tylko z
agonistą
-
Rytmiczne pobudzanie ruchu
(Rhythmic initiation)
-
Kombinacja skurczów izotonicznych
(Combination of istonic)
-
Odtwarzanie ruchu (Replication)
-
Techniki wykorzystujące zasadę
główną Stretch:
- Ponawiany stretch na początku
ruchu (Repeated Stretch from the Beginning of the Range)
- Ponawiany stretch w czasie ruchu (Repeated Stretch throuhg the
Range)
Techniki antagonistyczne - praca z
agonistą i antagonistą
-
Dynamiczna zwrotność ciągła
(Dynamic reversals)
-
Stabilizacja zwrotna (Stabilizing
reversals)
-
Rytmiczna stabilizacja (Rhythmic
stabilization)
Techniki rozluźniające
Techniki agonistyczne - praca tylko z
agonistą
Rytmiczne pobudzanie ruchu (Rhythmic
initiation)
Definicja:
Technika agonistyczna, przeprowadzana rytmiczne, w pełnym zakresie ruchu
pacjenta, w czterech fazach:
-
Biernie (z mentalnym udziałem
pacjenta)
-
Ruch wspomagany (pacjent pomaga
terapeucie)
-
Z oporem
-
Pacjent wykonuje ruch samodzielnie
Cele:
-
Pomoc w rozpoczęciu ruchu, nauka i
automatyzacja ruchu
-
Regulacja tempa i rytmu ruchu
-
Regulacja napięcia mięśniowego
-
Zwiększenie zakresu ruchu
-
Rozluźnienie
Kombinacja skurczów izotonicznych
(Combination of istonic)
Definicja:
Jest to technika agonistyczna wykorzystująca w różnych fazach jednego
ruchu: pracę dynamiczną (skurcz koncentrycznyny i ekscetryczny) oraz
statyczną mięśni.
Cele
-
Poprawa koordynacji intra- i
intermięśniowej
-
Poprawa siły i wytrzymałości
ćwiczonych grup mięśniowych
-
Funkcjonalny trening ekscetrycznej
kontroli ruchu
Odtwarzanie ruchu (Replication)
Definicja:
Technika agonistyczna ucząca pacjenta odtwarzania pokazanego mu ułożenia
ciała lub stawu w ułożeniu funkcjonalnym.
Cele:
-
Samodzielne odtwarzanie pozycji
-
Ułatwienie (facilitacja) ruchów
stosowanych przy wykonywaniu czynności dnia codziennego
-
poprawa czucia głębokiego
Techniki wykorzystujące zasadę główną
Stretch:
- Ponawiany stretch na początku ruchu
(Repeated Stretch from the Beginning of the Range)
Definicja:
Technika agonistyczna, w której rozciągnięta optymalnie w pozycji
wyjściowej grupa mięśniowa otrzymuje od terapeuty dodatkowe bodźce
rozciągające w postaci krótkiego szybkiego przeciągnięcia.
Cele:
-
Torowanie rozpoczęcia ruchu
-
Rekrutacja jak największej liczby
jednostek motorycznych
-
Wzmacnianie trenowanej grupy mięśni
-
Zapobieganie zmęczeniu mięśni
Przeciwwskazania
- Ponawiany stretch w czasie ruchu
(Repeated Stretch throuhg the Range)
Definicja:
Technika agonistyczna, w której pracująca grupa mięśniowa otrzymuje od
terapeuty dodatkowe bodźce rozciągające w postaci krótkich, szybkich
impulsów w kierunku przeciwnym do wykonywanego ruchu.
Cele:
-
Wzmocnienie pracującej grupy
mięśniowej
-
Poprawa zakresu ruchu
-
Zapobieganie zmęczeniu mięśni
-
Pomoc pacjentowi w odnalezieniu
prawidłowego kierunku ruchu
Przeciwwskazania:
-
niestabilność stawowa
-
niestabilność kostna, np. po
złamaniach
-
uszkodzenie mięśni lub ścięgien
-
zbyt mała siła skurczu mięśniowego
-
wzorce głowy
Techniki antagonistyczne - praca z
agonistą i antagonistą
Dynamiczna zwrotność ciągła (Dynamic
reversals)
Definicja:
Jest to technika zmienna, w której występuje naprzemienna praca
koncentryczna agonistów i antagonistów, bez międzyczasowego
rozluźnienia.
Cele:
-
Poprawa siły i koordynacji
intermięśniowej
-
Zwiększenie siły i wytrzymałości
trenowanych grup mięśniowych
-
Zwiększenie zakresu ruchu
-
Regulacja napięcia mięśniowego
Stabilizacja zwrotna (Stabilizing
reversals)
Definicja:
Jest to technika zmienna mająca na celu stabilizację pozycji pacjenta.
Cele:
-
poprawa stabilności pozycji i
równowagi
-
zwiększenie siły mięśni
Rytmiczna stabilizacja (Rhythmic
stabilization)
Definicja:
Jest to technika zmienna, w której pacjent pracuje przeciwko oporowi rąk
terapeuty, bez intencji ruchu.
Cele:
-
Redukcja bólu
-
poprawa stabilności i równowagi
-
wzmocnienie pracujących grup
mięśniowych
Techniki rozluźniające
Trzymaj - rozluźnij (Hold - relax)
Definicja:
Jest to technika, rozluźniająca, której zadaniem jest poprawa zakresu
ruchu przez dynamiczne napięcie przykurczonych mięśni antagonistycznych
Cele:
-
Rozluźnienie przykurczonych mięśni
antagonistycznych w celu ułatwienia pracy agonistów
-
Poprawa biernego i czynnego zakresu
ruchu
Napnij - rozluźnij (Conctract - relax)
Definicja:
Jest to technika rozluźniająca wykorzystująca fenomen rozluźnienia
mięśni po ich napięciu, stosowana do terapii pacjentów z bólem. W tym
celu wykorzystuje się statyczne napięcie bolesnych i przykurczonych
mięśni.
Cele:
-
Redukcja bólu
-
Zwiększenie biernego i aktywnego
zakresu ruchu
-
Rozluźnienie
|